Uşak Belediye Başkanı'nın makam otosu, kazma kürek işlerinde de kullanılıyordu

Uşak Tanıtım ve Kültür Gönüllüleri Derneği Başkanı Mehmet Keyvanoğlu, Uşak’ta ilk elektriğin kullanılma serüvenini anlattı. Keyvanoğlu, önceleri elektrik hizmetinin belediye marifetiyle sağlandığını belirterek, “Belediye yaptığı masrafı bölerek elektrik ücretini hesaplardı” dedi. Keyvanoğlu, 1962’de dönemin Belediye Başkanı Hakkı Yağcı’ya hediye edilen makam arabasının, acil ihtiyaçlar olduğunda halkın hizmeti için kullanıldığını kaydetti.

Uşak’ta ilk profesyonel elektrik kullanımı, bugün Kent Tarihi Müzesi olan binadaki santralle sağlandı. Fabrikalar Caddesi’ndeki binada elektrik trafosu kurulduğunu belirten Mehmet Keyvanoğlu, şu bilgileri verdi:

“Bina 2 bölümden oluşuyordu. Yarısı devasa jeneratörün olduğu bölüm, diğer taraf tamir ve bakım atölyesiydi. Bu binanın hemen önünde ikisi bir birine alttan borularla bağlı, biri 5 metre deriliğinde, diğeri 2-2,5 metre derinliğinde havuzlar .Bunların içinde yüzlerce kırmızı süs balığı.

Kenarlarında mevsimine göre yetişen sebzeler. Tüm bunların güzelliğini tamamlayanlar ise, su içmeye gelen onlarca yüzlerce ev ve dağ güvercinleri. Bu havuzların ayak ucunda 15-20 metre yüksekliğinde tuğladan yapılmış bir baca. Santralın sağ tarafında ise 150-200 metre derinliğinde başka havuz. Bu havuzlar ne işe yarardı? Bu havuzlar dev jeneratörleri soğutma amaçlı yapmışlar. Giriş kapısının tam ilerleyen duvarında ise tay örgü ile yapılmış bir kuyu. Üstü açık kuyu, dokuzsele çayından beslenirdi. Daha sonra belediye bu suyu ihtiyacı olanlara satmaya başladı. Su almak isteyenler tankerlerle gelir buradan ihtiyacını giderirdi. Bu askeri üs görümlü merkez, belediyenin kalbi gibi çalışmaya başlamıştı.”

Uşak’ta ilk elektriğin 1909 yılında kullanılmaya başlandığını belirten Keyvanoğlu, şu ifadelere de yer verdi:

“İlk elektrik üretimi şimdiki Muzaffer Mert İş Hanı’nın olduğu yerde yapılırdı. Burası temizlik işçilerine ait bir binadır. Eskiden iki tekerlekli at-eşek arabalarıyla çöp toplama işi gerçekleştiğinden onlar da bu binada idi. Elektrik üreten jeneratör odunla çalışan buharlı bir makineydi. Bu jeneratörün kapasitesi 100-110 kilovat/saatti. Kapasitesi çok düşük olduğundan belli saatlerde elektrik üretirdi. Daha sonra Uşak’a üç adet jenaratör getirildi. Bunlardan en büyüğü Grosley marka ve İngiliz yapımıydı. Kapasitesi 350 kilovat/saatti. Bir diğeri Man markaydı ve Alman yapımıydı ve 250 kilovat/saatti. Ayrıca Skoda marka 150 kilovat/saatlik olan da alınmıştı. 1960’dan sonra talep artınca Gediz Kayaköy’den elektrik alımına başlandı. O yıllarda şehrin şebekesi yeniden düzenlenip ek trafolar yapılmaya ve direkler dikilmeye başlanmıştı. Aybey mahallesine bir trafo kuruldu. 1970-1971 yıllarında da Afyonkarahisar’dan ulusal şebekeden elektrik sağlandı.”

Elektrik kesildiği zaman telefonun susmadığını belirten Keyvanoğlu, şöyle söyledi:

“Elektrik kesildiğinde şehir merkezinde kıyamet kopardı. Telefonlar susmazdı, ekipler Inter kamyona monte edilmiş merdivenli araç, acil olarak olay mahalline intikal ettirilir. Geri dönüşte birer kahraman edasıyla olayın nasıl çözüldüğünü kimlerin neler yaptıkları ballandıra ballandıra anlatılır. Bu kamyonun ayrı bir hikayesi var. Yeri gelişken onu da anlatayım. 1962 yılında şehir şebekesi tamamlanması için Amerika tarafından bu Inter kamyonla birlikte, Ford pikap hediye edilmişti. Bu pikap, dönemin Belediye Başkanı Hakkı Yağcı tarafından da makam aracı olarak kullanılmıştı. Acil ihtiyaçlar vuku bulduğunda makam arabası anında hizmet aracı olurdu. Bu araç hala, Uşak Kent Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir.”

Alınan Jeneratörlerin çeşitli yerlere gönderildiğini belirten Keyvanoğlu, şu bilgileri de verdi: “Ulusal ağa bağlanıldığında, alınan jeneratörler de boşa çıkmış oldu. En büyük makine olan Grosley, Gediz Kara Madencilik’e satıldı. Skoda’yı Cevher Madencilik aldı. Man ise Karahallı Belediyesi’ne hediye edildi. Elektrik santralinin hiçbir özelliği kalmayınca, soğutma için yapılan havuzlar kapatıldı ve bacaları yıkıldı. Bu içi boşalınca ruhu gitmiş olan bina, TEDAŞ’a devredildi. Bugün burası Kent Tarihi Müzesi olarak hizmet veriyor”. ALİ ARASLI